Libri

Crveni roller coaster

Autor: Marjana Đukić

Igor Štiks, W. Beograd: Kontrast izdavaštvo, 2020. – 288 str.

Igor Štiks se pojavljuje kao lik od početka romana usmjeravajući čitaoca na dva narativna nivoa; jedan pripada naratoru, drugi njegovim junacima Valteru i Vladimiru. Zapravo i narator Štiks ima dijegetičku partnerku, Tesu, sa kojom rekonstruiše priču dok piše roman W.

Priča o dvojici junaka zapravo služi da se ispriča istorija ljevičarskih ideja u Evropi XX vijeka, od antifašističke borbe do radikalnih akcija, prostorno od Južne Amerike do Gulaga. Ipak, centar događaja je zapadnoevropska demokratija, i još preciznije Pariz u koji stižu junaci 60- ih godina iz socijalističke Jugoslavije. Primarni nivo, oporukom spojeni intelektualac – pisac i aktivistkinja Tesa, refleksija su ljevičarske ideologije u današnjem vremenu. Otkrivajući priču dvojice junaka otkrivaju sopstvene identitete.

Igor Štiks je vješt pripovjedač, igra se autofikcijom, citatnošću i drugim hipertekstualnim imitacijama. Događaji se smjenjuju brzo kao u filmu, sve je ispunjeno akcijom, pokretom. Stvoren je i superjunak nadnaravnih sposobnosti koji ispravlja nepravde po svijetu. A taj svijet previše liči na udžbeničku literaturu, samo poznata imena i zapisani događaji. Junaci baš naleću na Sartra i i Trifoa u Parizu, na Ulrike Majnhof ili Tita. Prisustvuju svim važnim lijevim akcijama, od demontstracija u Parizu 68. pa na dalje. Mnogo informacija se dobija ali se gubi na vjerovatnosti. Multiplikovani završeci podsjećaju na ruske lutke, gdje se i nakon konačne tačke romana očekuje još jedna storija.

Idejno, roman je zanimljiv (naročito evociranjem Perekovog W pri kraju), no lično bih radije pročitala stručnu knjigu o istoriji ljevice. Romaneskno, mašta gradi priču, kako navodi sam pripovjedač, ali to nije dovoljno. Fikcija ima svoje zakonitosti, od pravila vjerovatnosti i ostvarenog pakta sa čitaocem do odgovarajuće forme. Štiksovi likovi rizikuju da ostanu samo êtres de papier uprkos detaljnim biografskim podacima. Najuspjeliji lik je sam narator. Nedostaje ljepote i životnosti junaka Dvorca u Romagni i kompozicioni sklad Elijahove stolice, ali je očigledno da se Igor Štiks dobro zabavljao gradeći roman W.